Trong bộ truyện Harry Potter của nữ nhà văn Anh Quốc J. K. Rowling, bốn nhà sáng lập của Trường Hogwarts dành cho phù thủy và pháp sư, một ngôi trường phép thuật nơi Harry Potter theo học, mang tên Godric Gryffindor, Helga Hufflepuff, Rowena Ravenclaw và Salazar Slytherin. Mỗi người đều lập ra một nhà mang tên mình (xem Các nhà trong Hogwarts), mỗi nhà đặc trưng cho tính cách của mỗi người sáng lập. Trong truyện, thông tin về những nhà sáng lập này được tiết lộ từ một trong những di vật của họ, Chiếc nón phân loại (một đồ vật được làm phép để mang trong nó bản thân của các nhà sáng lập nhằm phân loại học sinh). Những điều sau được biết chung về các nhà sáng lập:

• Họ được xem là những phù thủy giỏi nhất của thời mình.
• Trong cộng đồng phù thủy, họ trở thành những huyền thoại.
• Những di vật còn lại của họ có giá rất cao – đó là cả một vinh dự sâu sắc cho những ai sở hữu chúng.

Ngoài ra, chỉ có Slytherin là được miêu tả chi tiết nhất, phần lớn do vai trò của nhân vật này trong tập Harry Potter and the Chamber of Secrests (Harry Potter và phòng chứa bí mật). Giáo sư Cuthbert Binns (dạy môn Lịch sử phép thuật) đã đưa ra lời bình luận nhắc đến sự sáng lập của trường Hogwarts: "Những nhà sáng tạo đã cùng nhau xây dựng nên ngôi trường, tránh xa khỏi đôi mắt tò mò của Muggle, vì đó là thời kì mà phép thuật gây nên sự sợ hãi ở những người bình thường, phù thủy và pháp sư phải chịu đựng rất nhiều sự ngược đãi."

Godric Gryffindor

Godric Gryffindor xuất thân từ một khu hoang dã, đầy bão táp của vùng đất có cây thạch nam. Những đồng hoang đó được tìm thấy ở miền nông thôn phía Tây, trung tâm xứ Wales, phía Bắc nước Anh và ở Scotland. Gryffindor được kể là người có lòng dũng cảm đáng ca ngợi, ý chí và sức mạnh của con tim trên tất cả các phẩm chất khác. Thật sự ông đã chọn lựa những học sinh vào nhà mình dựa trên sự liều lĩnh và lòng can đảm của chúng, theo lời của Chiếc nón phân loại. Ông dường như cũng nghiêng về việc cho phép học sinh Muggle vào học ở trường, (điều này dựa trên mối bất hòa của ông với Salazar Slytherin). Di vật duy nhất được biết đến của ông là Chiếc nón phân loại và thanh kiếm bạc Harry đã dùng để giết con Tử xà Basilisk, cả hai thứ đều hiện được giữ ở văn phòng hiệu trưởng. Lúc đầu ông là người bạn thân của Salazar Slytherin. Gryffindor đạt danh hiệu "Phù thủy của tháng" vào tháng 7 năm 2007 trên trang web của J. K. Rowling, và được ghi nhận như sau: "Là một trong bốn nhà sáng lập nổi tiếng của trường Hogwarts dành cho phù thủy và pháp sư, Godric Gryffindor đã là người đấu tay đôi thành công nhất vào thời của mình, người chiến đấu chống lại sự phân biệt đối xử với người Muggle và là người sở hữu Chiếc nón phân loại lừng danh."[2]

Tên Godric trong tiếng Anglo-Saxon mang nhiều nghĩa, bao gồm nghĩa "Người thống trị cùng Chúa" hoặc "Người thống trị tài ba"[3]. Ba ký tự cuối cùng của từ “Gryffindor” – “d’or”, trong tiếng Pháp nghĩa là “vàng”, cũng là một trong những màu sắc của tòa nhà. Còn "Griffin" là loài quái vật nửa sư tử nửa đại bàng trong thần thoại. Gryffindor là nhà do ông sáng lập có biểu tượng là một con sư tử vàng trên nền đỏ. Khi J. K. Rowling được hỏi có sự liên hệ nào không giữa Godric Gryffindor và Thung lũng Godric (Godric's Hollow), nơi sống của cha mẹ Harry Potter, bà trả lời: "Rất tốt, bạn thật sự rất giỏi. Tôi ấn tượng đấy".

Helga Hufflepuff

Helga Hufflepuff đến từ một thung lũng rộng lớn. Bà trân trọng lòng trung thành, sự chân thật, sự công bằng và chăm chỉ lao động. Những học sinh của nhà Hufflepuff thường biểu hiện ít nhất một trong những phẩm chất trên ở nhiều mức độ. Cedric Diggory, một thí sinh Tam pháp thuật đã qua đời, là một trong những người có đầy đủ 4 phẩm chất. Những nhà khác đôi khi hơi thô lỗ với nhà Hufflepuff và thường cho là các học sinh nhà này nhút nhát. Bà được Chiếc nón phân loại gọi là "Bà Hufflepuff tốt bụng". Bà có lẽ không đặt ra những tiêu chuẩn đặc biệt nghiêm khắc nào cho việc phân loại vào nhà mình mặc dù trong Harry Potter và chiếc cốc lửa có nói rằng bà đã được xem là "người lao động chăm chỉ xứng đáng nhất cho ngôi trường", bà còn được nói là người nhận "những học sinh còn lại" trong số tất cả học sinh sau khi 3 người bạn của bà đã chọn lựa, và được Chiếc nón phân loại trích lời: "Tôi sẽ dạy các học sinh còn lại và đối xử mọi người như nhau". Điều này làm bà tách biệt ra khỏi các nhà sáng lập còn lại, một người theo chủ nghĩa quân bình. Hufflepuff đạt danh hiệu "Phù thủy của tháng" vào tháng 5 năm 2007 trên trang web của J. K. Rowling, và được ghi nhận như sau: "Là một trong bốn nhà sáng lập lừng danh của trường Hogwarts, Hufflepuff đặc biệt nổi tiếng vì tài khéo léo của mình trong phép thuật liên quan đến đồ ăn. Rất nhiều công thức truyền thống ở các bữa tiệc của trường Hogwarts là do Hufflepuff lập nên."[4]

Tấm thẻ phù thủy nổi tiếng của bà, được Rowling viết, miêu tả bà là người đã "mang mọi người từ những bước đường khác nhau của cuộc sống cùng nhau xây dựng nên Hogwarts", và được "yêu vì phong cách quyến rũ của mình". Tấm thẻ bài phù thủy đó và bức tranh trên trang web của Rowling đều cho thấy bà là một phụ nữ tóc đỏ đẫy đà. Bà từng một thời là người bạn thân với Rowena Ravenclaw; tuy nhiên Chiếc nón phân loại lại nói rằng tình bạn của họ đã tan vỡ. Một di vật của Hufflepuff, chiếc cúp nhỏ bằng vàng, đã được truyền lại cho hậu duệ xa của bà, Hepzibah Smith. "Cô Hepzibah" nói rằng chiếc cúp từng được cho là có nhiều quyền năng phép thuật, mà có nhiều phép thuật cô đã không kiểm chứng. Chiếc cúp sau đó rơi vào tay của Chúa tể Voldemort và, theo lời thầy Albus Dumbledore, Voldemort đã biến nó thành một Trường sinh linh giá. Tên Helga, theo gốc Scandinavia, có nghĩa là "linh thiêng"[3]. Hufflepuff và nhà do bà sáng lập mang biểu tượng là một con lửng đen trên nền vàng.

Rowena Ravenclaw

Rowena Ravenclaw là một phù thủy được nhắc đến bởi trí thông minh và sáng tạo. Chiếc nón phân loại đã giới thiệu cô là "Ravenclaw ngay thẳng, đến từ một thung lũng..." – cho thấy bà đến từ Scotland hoặc Ireland. Bà từng là người bạn tốt của Helga Hufflepuff. Chiếc nón phân loại nói trong Harry Potter and the Order of the Phoenix (Harry Potter và hội Phượng hoàng) rằng dù vậy, tình bạn của họ cũng đã đổ vỡ.

Bà có một con gái tên là Helena Ravenclaw. Ravenclaw để lại những bản đồ về các tầng luôn thay đổi và các cầu thang di chuyển trong lâu đài Hogwarts. Ravenclaw được Chiếc nón phân loại miêu tả là đã lựa chọn học sinh dựa trên trí thông minh. Nhà Ravenclaw vì thế thường tự hào học sinh mình là những người có trí óc sắc sảo, sự thông thái, tính sáng tạo và sự nhanh nhạy. Ravenclaw và nhà do bà sáng lập mang biểu tượng là một con đại bàng màu đồng trên nền xanh dương. Trong các phim, con đại bàng màu đồng này chuyển thành một con quạ màu bạc. Trong cuộc bàn luận giữa giáo sư Albus Dumbledore và Harry Potter, giáo sư đã dự đoán rằng Voldemort có thể đã khôi phục những di vật của Ravenclaw, và dùng chúng để tạo nên một Trường sinh linh giá. Ở phần bảy, vật đó là chiếc vương miện trí tuệ của bà. Tên Rowena là một tên cũ trong tiếng Đức đã được Latin hóa. Vài yếu tố của tên mang nghĩa "danh tiếng" và "niềm vui", hoặc "người bạn"[3]. Trong vài văn tự cổ, Rowena là con gái của Hengest.

Salazar Slytherin

Salazar Slytherin được Chiếc nón phân loại miêu tả là "Slytherin thèm khát quyền lực", và đến từ một "miền đầm lầy". Các đầm lầy ở miền Đông nước Anh ví dụ như những vùng xung quanh Norfolk, Lincolnshire, Cambridgeshire..., dù thực chất không biết rõ Slytherin đến từ một vùng cụ thể nào. Slytherin là một Xà khẩu - phù thủy với khả năng hiếm thấy là có thể nói chuyện với rắn (bằng Xà ngữ). Nhà do ông sáng lập trong Hogwarts, nhà Slytherin, mang biểu tượng là một con rắn bạc trên nền xanh lục. Giống như Rowena Ravenclaw và Godric Gryffindor, Slytherin đã chọn lựa cẩn thận học sinh vào nhà mình. Theo lời thầy Albus Dumbledore, những phẩm chất được Slytherin đánh giá cao từ "các học sinh được chọn" của ông bao gồm tài xoay xở, ý chí và sự bất chấp luật lệ, trong đó có khả năng dùng Xà ngữ. Ông cũng chọn lựa học sinh mình dựa trên sự gian xảo, tham vọng và dòng máu thuần chủng. Tên của ông dựa trên nhân vật lịch sử Antonio Salazar - kẻ độc tài người Bồ Đào Nha ở thế kỷ XX. “Slytherin” có nghĩa là “trườn”, đó cũng là cách loài rắn di chuyển.

Slytherin đạt danh hiệu "Phù thủy của tháng" vào tháng 6 năm 2007 trên trang web của J. K. Rowling, và được ghi nhận như sau: "Là một trong bốn nhà sáng lập lừng danh của trường Hogwarts dành cho phù thủy và pháp sư, Salazar Slytherin là một trong những Xà khẩu được ghi nhận đầu tiên, một người có khả năng thự hiện Thần chú Chiết tâm bí thuật đầy tài ba và là người đứng đầu uy thế, có tiếng xấu trong những dòng họ máu thuần chủng"[5]. Độc giả được kể về Slytherin lần đầu tiên từ Giáo sư Cuthbert Binns, dạy bộ môn Lịch sử phép thuật, trong tập Harry Potter and the Chamber of Secrets (Harry Potter và phòng chứa bí mật). Ông đưa ra lời nhận định về một tư liệu lịch sử đáng tin cậy về sự sáng lập nên ngôi trường và về sự xung đột giữa Slytherin và ba người còn lại: tòa lâu đài được xây dựng rất xa khỏi người Muggle vì vào thời điểm đó, người thường sợ ma thuật, và đã hành hạ nhiều phù thuỷ, pháp sư. Rồi ông tiếp tục kể rằng Slytherin đã mong ước việc tuyển chọn học sinh vào Hogwarts phải chọn lọc hơn nữa (không chỉ vào nhà ông mà thôi; như Chiếc nón phân loại đã nói trong Harry Potter và chiếc cốc lửa và Harry Potter và hội Phượng hoàng, Slytherin sử dụng nhân tố dòng máu thuần chủng để tuyển học sinh từ lứa đầu của trường) – ông đã muốn việc học phép thuật chỉ giới hạn dành cho tất cả gia đình phù thủy, ông tin rằng học sinh gốc Muggle là không đáng tin cậy, và ông không thích dạy những học sinh đó. Theo một truyền thuyết xa xưa, Slytherin phải chịu trách nhiệm về việc xây dựng bên trong ngôi trường một Phòng chứa Bí mật, nơi ở của con Tử Xà. Con Tử Xà này, theo như truyền thuyết, được biết là có thể dễ dàng bị thuần phục bởi những hậu duệ Xà khẩu của Slytherin, và do đó, đã được thả ở đó để thanh lọc những học sinh Muggle khỏi ngôi trường. Sự việc này xảy ra một thời gian ngắn trước cuộc mâu thuẫn giữa bốn nhà sáng lập và bốn nhà nổ ra và làm Slytherin ra đi (theo lời Chiếc nón phân loại trong Harry Potter và hội Phượng hoàng). Hậu duệ được biết đến gần nhất của Slytherin là Tom Marvolo Riddle, kẻ đã khám phá Phòng chứa Bí mật và giải phóng con Tử Xà, dẫn đến cái chết của một học sinh. Khám phá của Harry về Phòng chứa đã chứng minh rộng rãi về sự tồn tại của Phòng chứa, và trên mọi mối nghi ngờ rằng đó là công trình của Slytherin. Dù vậy, động cơ của ông chỉ được biết đến qua truyền thuyết.

Salazar Slytherin sở hữu một chiếc mề đay được trang trí bởi chữ cái "S" đính ngọc, mà đã trở thành đồ vật gia truyền trong dòng họ hậu duệ của ông, gia đình phù thuỷ thuần chủng Gaunt. Mặt dây chuyền được nữ phù thuỷ Merope Gaunt bán cho Tiệm Burke, rồi được Hepzibah Smith mua về và bị Voldemort trộm đi. Voldemort đã biến mặt dây chuyền thành một Trường sinh linh giá và giấu nó trên một hòn đảo, trong một chiếc chậu chứa chất độc để bảo vệ. Nhưng sau đó chiếc mề đay đã bị lấy trộm bởi nhân vật bí ẩn R.A.B. Slytherin là nhà sáng lập duy nhất được miêu tả chi tiết về ngoại hình. Tượng của ông trong Phòng chứa bí mật là một người đàn ông "trông cổ và giống khỉ, với râu quai hàm thưa dài đến tận gấu áo choàng". Trong Harry Potter và hoàng tử lai, Marvolo Gaunt cũng miêu tả tương tự về hình dạng giống khỉ đó. Tên Salazar bắt nguồn từ nhà độc tài người Bồ Đào Nha António de Oliveira Salazar.